تعریف عده زن

به مدت زمانی که زن باید پس از جدایی یا فوت شوهر، برای ازدواج دوباره صبر کند، در اصطلاح فقهی و قانونی عده گفته می‌شود؛ این مدت به نوع جدایی و شرایط زن بستگی دارد و در شرایط مختلف، متفاوت خواهد بود. باید بدانید که اگر زن در مدت عده اقدام به ازدواج مجدد کند، این ازدواج باطل است و اگر با علم و آگاهی این کار را انجام دهند، آن زن و مرد برای همیشه به یکدیگر حرام می‌شوند.

مراحل انجام طلاق غیابی و جمع‌بندی

در تمام بخش‌های قبلی تلاش کردیم تا همه‌ی زوایای طلاق غیابی را بررسی کنیم. برای انجام طلاق توافقی لازم است شرایطی مهیا شود که بتوان بر اساس آن دادخواست طلاق را تقدیم دادگاه کرد.

اگر مرد یا زن بتوانند شروط طلاق توافقی را با ارائه‌ی مستندات دقیق به دادگاه ثابت کنند، دادگاه موظف است به درخواست آن‌ها رسیدگی کند. برای مردان درخواست طلاق توافقی بسیار ساده‌تر از زنان است.

مردان می‌توانند با استناد به ناشزه‌بودن زن بدون کارهای جزیی خاص، زن را به‌صورت غیابی طلاق دهند. البته در این مورد، ناشزه بودن زن باید برای دادگاه اثبات شود.

اما در شرایطی که زن درخواست طلاق غیابی کند، دادگاه سخت‌گیری‌های بیشتری دارد. بر همین اساس زن یا باید در زندگی با مرد گرفتار عسر و حرج باشد یا از زمان مفقودالاثر شدن شوهرش چهار سال گذشته باشد. اگر یکی از این دو شرط احراز شود، دادگاه ضمن تحقیق برای تایید موضوع، می‌تواند در غیاب مرد، حکم طلاق را به سود زن صادر کند.

آثار طلاق غیابی

طلاق توافقی معمولا روش راحتی برای جدایی مرد و زن از یکدیگر نیست و پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به سایر انواع طلاق دارد. با این وجود در شرایطی خاص که امکان انجام دیگر نوع طلاق‌ها وجود ندارد، زوجین می‌توانند به طلاق غیابی هم فکر کنند.

مثلا همانطور که در بخش‌های قبل هم خواندید، در شرایطی که یکی از طرفین یعنی زن یا مرد در دسترس نباشد و نتوان روی انجام طلاق توافقی تمرکز کرد، ناچارا باید دست به دامان طلاق غیابی شویم. طلاق غیابی برای زنانی که شوهرانشان مفقود شده‌اند، زندگی را ترک کرده‌اند و یا با ترک مسئولیت مایل به ادامه‌ی زندگی نیستند یک روش بسیار کاربردی است.

غیبت زوجه در دادگاه

زمانی که کار به عدم حضور زوجه در دادگاه برسد، دو حالت پیش می‌آید. هر کدام از این دو حالت تبعاتی برای طرفین دارد که باید به آن آگاه باشند.

غیبت زوجه در دادگاهی که به درخواست زوج برگزار شده است: در این حالت که درخواست طلاق از سوی زوج صادر شده است، اگر زن غیبت کند، دادگاه می‌تواند در غیاب او و بدون شنیدن دفاعیاتش حکم را صادر کند. زیرا دادگاه فرصت لازم را به زن داده اما او از این فرصت استفاده نکرده است.

غیبت زن در دادگاهی که به درخواست خودش برگزار شده است: در این شرایط دادگاه دادخواست زن را باطل می‌کند زیرا او به‌عنوان مدعی در دادگاه حاضر نشده است.

غیبت زوج در دادگاه

در دعاوی طلاق غیابی، مرد می‌تواند بنا به درخواست خود یا درخواست همسرش در دادگاه حاضر نشود. درصورتی که عدم حضور به درخواست مرد باشد، عذری متوجه زوجه نیست. اما درصورتی که درخواست غیبت مرد از سوی زوجه یا زن به دادگاه رسیده باشد، دادگاه این بار وظیفه دارد تا از ورود زوج یا مرد به دادگاه جلوگیری کند.

تبعات غیبت زوج در دادگاه به درخواست خود او: درصورتی که غیبت زوج به دلیل درخواست خود او صورت گرفته باشد، دادگاه دادخواست مربوطه را ابطال می‌کند. چراکه مرد به‌عنوان خواهان، دلایل خود را برای طلاق به دادگاه گزارش نکرده است.

تبعات غیبت زوج به درخواست زوجه: در این حالت داستان کمی متفاوت خواهد شد. اگر غیبت زوج بنا به درخواست زوجه صورت گرفته باشد، دادگاه موظف است دفاعیات و مستندات زوجه را دریافت کرده و در موعدی جداگانه از مرد برای دفاع از خود دعوت کند.

غیبت زوجین در دادگاه

در طلاق غیابی که بسیاری از حقوقدانان آن را از دشوارترین پرونده‌های دعاوی خانواده به حساب می‌آورند، غیبت و حضور زوجین قواعد منحصر به فردی دارد و باید به هر کدام جداگانه پرداخت.

آیا مهریه زن متوفی نیز قابل تقسیط است؟

با توجه به اینکه حکم مهریه زن فوت‌شده بستگی به توان مالی زوج دارد، اگر زوج توان پرداخت مهریه زوجه فوت‌شده خود را نداشته یا توان مالی او ضعیف باشد و نتواند آن را یک‌جا پرداخت کند، می‌تواند درخواست اعسار بدهد و مهریه را تقسیط کند.

آیا مهریه زن فوت شده به پدر مادر او به ارث میرسد؟

از آنجایی که به محض وقوع عقد زن مالک تمام مهریه می شود و بخشی از اموال او به حساب می آید، پس از فوت او حتی اگر شوهر آن را پرداخت نکرده باشد باید آن را پرداخت کرده و مهریه به ورثه میرسد، بنابراین اگر پدر و مادر زن متوفی در زمره وارثان باشند از مهریه و سایر اموال زن ارث خواهند برد.

ارث فرزند از مهریه مادر

مهریه‌ی زن از جمله دیونی است که بر گردن زوج می‌باشد و تا پس از مرگ زوج نیز قابل مطالبه است. اگر زن در قید حیات نباشد، وراث ایشان می‌توانند به نیابت از او، مهریه زوجه یا مادرشان را از اموال زوج مطالبه کنند. البته در این موارد باید قوانین مربوط به طبقات وراثت و سهم الارث به طور کامل مشخص شده و مورد توجه قرار گیرد. زیرا طبق قانون، اگر زوجه در زمان حیات، مهریه‌اش را از شوهرش نگرفته باشد، این حق به ورثه‌اش می‌رسد.

اگر زن قبل از مطالبه‌‌ی مهریه فوت کند و مهریه وجه رایج باشد، ورثه‌اش می‌توانند آن را دریافت کنند.‌ از آنجایی که معمولاً بعد از فوت مرد، اموالش به وراث وی می‌رسد، معمولاً وراث برای دریافت مهریه مادرشان از طریق اقامه و طرح دعوا برای دریافت آن اقدام می‌نمایند که طبق قانون مهریه به ورثه می‌رسد.

شرایط گرفتن مهریه زن فوت شده چگونه است؟

اگر زن ورثه‌ای جز شوهر نداشته باشد، تمام اموال به او خواهد رسید. از آنجا که با فوت زن کلیه حقوق و مطالباتش به ورثه‌ی وی می‌رسد و از جمله حقوق زن مهریه اوست اگر در زمان حیات او از شوهر نگرفته باشد، این حق به گردن اوست؛ از این رو پدر و مادر زن از مهریه ارث می‌برند.

 برای محاسبه مهریه، سهم شوهر از مبلغ مهریه کسر می‌شود و مطابق سهم الارث به پدر و مادر او داده خواهد شد.

در چه صورت مهریه زن فوت شده قسطی پرداخت می‌شود؟

از آنجایی که مهریه جزو دارایی‌های زوجه محسوب می‌شود پس از فوت به ورثه می‌رسد که می‌توانند به نسبت سهم خود از این دارایی‌ها آن را مطالبه کنند. شوهر نیز در صورت رابطه زوجیت ازدواج ارث می‌برد. با توجه به اینکه حکم مهریه زن فوت‌شده بستگی به توان مالی زوج دارد، اگر زوج توان پرداخت مهریه زوجه فوت‌شده خود را نداشته یا توان مالی او ضعیف باشد و نتواند آن را یک‌جا پرداخت کند، می‌تواند درخواست اعسار بدهد و مهریه را تقسیط کند.

مطالبه مهریه توسط وراث زوجه

هرگاه مهریه زن توسط مرد پرداخت نشود، بعد از فوت مرد به این دلیل که مهریه زن از طلب ممتاز محسوب می‌شود، مهریه پس از مرگ مرد به زن پرداخت می‌شود.

اگر زنی فوت کند و مهریه اش را نگرفته و یا به شوهر نبخشیده باشد برنامه به این صورت خواهد بود:

 

 حق مطالبه مهریه همواره برای ذی­نفع آن وجود خواهد داشت ، حتی اگر زوجه در قید حیات نباشد. یعنی با فوت زوجه حق مطالبه مهریه مانند هر حق یا مال دیگری به وراث و منتقل می‌گردد.

وراث زوجه می‌توانند بعد از فوت زوجه به قائم‌ مقامی از طرف او مهریه زوجه متوفی را از زوج مطالبه کنند و به هیچ دلیلی زوج نمی‌تواند از پرداخت مهریه زوجه متوفی خود به ورثه او به هر بهانه امتناع کند؛ زیرا دین ناشی از مهریه از جمله دیون ممتاز می‌باشد.

حتی در صورت وجود دیون متعدد زوج باز هم تادیه مهریه زوجه بر سایر دیون او مقدم می‌باشد.

 برای رسیدن به این مطالبه وراث زوجه با تنظیم دادخواست مهریه زوجه متوفی به نسبت سهم‌الارث خود به طرفیت زوج حقوق قانونی زوجه متوفی را مطالبه می‌نمایند .

مهریه‌ی زن متوفی به چه کسانی می‌رسد؟

وقتی زنی فوت می‌کند تمام حقوق و مطالبات او به ورثه‌اش می‌رسد. از جمله حقوق زن مهریه‌ی اوست که در زمان حیاتش از شوهر نگرفته باشد. یکی از دلایل اهمیت این موضوع این است که پدر و مادر زن از مهریه‌ی او ارث می‌برند.

برای محاسبه مهریه باید سهم شوهر از مبلغ مهر کسر شده و طبق سهم الارث پدر و مادر به آنها پرداخت ‌شود. اگر در ایام زناشویی دخول انجام نشده باشد، زن و ورثه او مالک نصف مهریه و اگر دخول انجام شده باشد مالک تمام مهریه او هستند. شوهر و فرزندان نیز جزء ورثه می‌باشند و علاوه بر والدین زن از مهریه نیز ارث می‌برند.

برای محاسبه مهریه باید سهم شوهر از مبلغ مهر کسر شده و طبق سهم الارث پدر و مادر به آنها پرداخت ‌شود. 

فسخ صیغه موقت قبل از موعد

مرد می‌تواند هر زمان که بخواهد مدت عقد موقت را ببخشد و به آن پایان دهد و اصطلاحا آن را فسخ کند، امّا از نظر شرع و قانون این حق برای زن در نظر گرفته نشده است، البته بین فقها در این رابطه اختلاف وجود دارند و برخی معتقدند که مرد هنگام عقد می‌تواند به زن وکالت بدهد تا هر زمان که بخواهد صیغه را فسخ کند امّا برخی دیگر می‌گویند حق فسخ را نمی‌توان به زن واگذار کرد، بلکه می‌توان به او وکالت داد تا از طرف شوهر باقیمانده مدت را ببخشد.

از طرف دیگر فسخ در این نوع ازدواج ممکن است بر اساس وجود عیب در یکی از طرفین یا توسط وجود نداشتن صفتی که ضمن عقد شرط شده است به وجود بیاید که در این صورت حق فسخ برای زن وجود دارد؛ حق فسخ برای زن با وجود عیب‌هایی در مرد مانند: جنون، بیماری‌های جنسی، عدم توانایی مرد در روابط جنسی و… به وجود می‌آید. هم‌چنین وجود عیوبی در زن می‌تواند حق فسخ را برای مرد ایجاد کند که با وجود اختیار مرد در حق بخشیدن مدت عقد، این حق بی معنی خواهد بود؛ گفتنی است که هر یک از زن و مرد اگر پیش از عقد از وجود این عیب‌ها آگاه بوده باشند، حق فسخ نخواهند داشت.

پرداخت مهریه در ازدواج موقت یا صیغه

همان‌طور که اشاره شد، مدت عقد و میزان مهریه باید برای ازدواج منقطع یا صیغه مشخص شده باشد؛ باید بدانید که به محض جاری شدن صیغه، مرد به میزان مبلغ مهریه مدیون زن است و باید آن را بپردازد، حتی اگر مرد مدت صیغه را ببخشد و پیش از آن با زن نزدیکی کرده باشد، باید آن را کامل پرداخت کند امّا اگر نزدیکی اتفاق نیفتاده باشد، باید نصف مهریه را بپردازد.

اگر مقدار مهر در عقد مشخص شد و مرد به هر دلیلی آن را پرداخت نکرد، عقد صحیح است امّا مرد از نظر شرع و عرف، بدهکار و مدیون زن باقی خواهد ماند.

حتی اگر مرد قصد پرداخت نکردن نداشته باشد و بر اثر حادثه‌ای مانند ورشکستگی یا آتش‌سوزی، توانایی مالی خود را از دست داده باشد، با وجود اینکه گناهی مرتکب نشده و فعل حرام انجام نداده است، باز هم مدیون به حساب می‌آید و در زمان توانایی باید مهریه را پرداخت کند.

با این اوصاف در ازدواج موقت، در هر شرایطی مرد باید مهریه تعیین شده را به زن بدهد، مگر اینکه زن بخواهد مبلغ مهر خود را ببخشد.

شرایط ازدواج موقت

برای برقراری این نوع از رابطه زوجیت از نظر قانون و شرع شرایطی وجود دارد که باید رعایت شوند؛ گفتنی است که تمام شرایط ازدواج موقت مانند ازدواج دائم است، به اضافه دو شرط دیگر که در ادامه بیان خواهیم کرد.

 

اولین شرط مانند ازدواج دائم، رضایت طرفین و خواندن صیغه است با این تفاوت که در عقد موقت، نوشتن و شاهد گرفتن نیاز نیست.

صیغه می‌تواند توسط خود زن و مرد خوانده شود و تنها کافی است که زن بگوید: «خودم را برای مدت معیّن و با مهریه مشخص به ازدواج تو درآوردم» و مرد بگوید: «قبول کردم»؛ بر این اساس از شروط اصلی ازدواج موقت، تعیین میزان مهریه و مشخص کردن مدت عقد است. (بهتر است صیغه با لفظ عربی آن خوانده شود امّا اگر ممکن نبود، می‌‌تواند به هر لفظی خوانده شود به شرط اینکه معنا را به طور کامل منتقل کند.

هر دو طرف مانند ازدواج دائم برای خواندن صیغه باید عاقل، بالغ و مختار باشند، یعنی به اختیار خود ازدواج کنند و مجبور به این کار نشده باشند که در غیر این صورت عقد باطل است.

در زمانی که عقد خوانده می‌شود زن نباید در عقد شخص دیگری بوده باشد.

دختر بالغ و عاقلی که صلاح خود را تشخیص می‌دهد و اصطلاحا رشیده خوانده می‌شود، اگر باکره باشد باید برای ازدواج موقت از پدر یا جد پدری اجازه بگیرد ولی اگر بکارت او به سبب ازدواج قبلی از بین رفته باشد، نیازی به اجازه ندارد. (البته با در نظر گرفتن شرایط فقهی و سن دختر ممکن است مرجع تقلید یا قانون این اجازه را بدون اذن پدر، صادر کنند.)

برای ازدواج موقت، اگر زن پیش از آن در عقد دائم یا صیغه مرد دیگری بوده است، باید مدت عده‌اش تمام شده باشد.

قانون ازدواج موقت

قانون مدنی در مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ به بیان شرایط ازدواج موقت پرداخته است، بنابراین این نوع از ازدواج از نظر قانون به رسمیت شناخته شده است؛ هرچند گاهی توسط افراد در جامعه این نوع از ازدواج مورد نکوهش قرار می‌گیرد، امّا بر اساس فقه شیعه و قانون ایران این مسئله کاملا قانونی و شرعی است، به شرطی که شرایط ذکر شده در قانون، در آن رعایت شده باشد.

نحوه‌ی نوشتن دادخواست طلاق

برای ثبت و نوشتن دادخواست طلاق از طرف زن فرم‌های مشخصی وجود دارد که معمولا باید از دفاتر الکترونیک قضایی آن را تهیه کرد؛ در این فرم‌ها مانند تمام دادخواست‌های معمول ابتدا باید مشخصات کامل و نشانی طرفین نوشته شود و پس از آن باید دلایل قانونی برای ثبت درخواست طلاق، بیان شود.

البته فقط نوشتن دلایل قانونی برای دادگاه کافی نیست و زن باید با ارائه‌ی مدارک یا شواهد، ادعای خود مبنی بر وجود شرایط قانونی طلاق را اثبات کند.

دادخواست طلاق و حضانت فرزندان

طبق قانون در هنگام طلاق حضانت فرزندان دختر و پسر تا هفت سالگی با مادر خواهد بود و اینکه دادخواست طلاق از طرف زن باشد، هیچ تأثیری در این موضوع نخواهد داشت.

 

درخواست طلاق در صورت باکره بودن زوجه

طبق قانون اگر زن به هر دلیلی باکره باشد برای دادخواست طلاق باز هم باید طبق شرایط یاد شده عمل کند، یعنی باید یکی از شروط موجود در قانون باید وجود داشته باشد تا زن حق دادخواست طلاق پیدا کند و باید حتما مراحل قانونی آن طی شود.

امّا در مورد مسائل مالی در هنگام طلاق زن باکره باید گفت که اگر ثابت شود که زن باکره است، مهریه‌ی او نصف خواهد بود ولی نفقه به او تعلق می‌گیرد، مگر اینکه در مدت زندگی از مرد تمکین نکرده باشد، یعنی وظایف زناشویی را انجام نداده باشد.