معمولا در کلیه مواردی که زوجین با اختلافات متعدد برخورد میکنند زن حق دارد قبل از طلاق و یا در حین جدایی استرداد جهیزیه و یا همان بازگرداندن وسایل تهیه شده توسط خود و خانواده اش را از همسرش درخواست کند.
اما مرد ممکن است با این موضوع مخالف کند و نسبت به استرداد وسایل کارشکنی نماید، که در این صورت زن می تواند با تنظیم و تقدیم دادخواست استرداد جهیزیه به دادگاه؛ تقاضای استرداد وسایل خریداری شده توسط خود به عنوان جهیزیه را انجام دهد.
نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن؛
نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح؛
شروط ضمن عقد نکاح؛
ازدواج مجدد؛
جهیزیه؛
مهریه؛
نفقه زوجه و اجرت‌المثل ایام زوجیت؛
تمکین و نشوز؛
طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن؛
حضانت و ملاقات طفل؛
نسب؛
رشد، حجر و رفع آن؛
ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان؛
نفقه اقارب؛
امور راجع به غایب مفقودالاثر؛
سرپرستی کودکان بی‌سرپرست؛
اهدای جنین؛
تغییر جنسیت؛
اولین موجبی که خانم می تواند بدون رضایت همسر خود، درخواست طلاق داده و درصورت اثبات دادگاه، حکم به طلاق صادر نماید؛ بحث شروط ضمن عقد نکاح می باشد.
طلاقلازم به ذکر است که در هنگام انعقاد عقد نکاح، مرد یک سری مندرجات و شروطی را امضا می نماید و برای خانم این حق به وجود می آید که اگر تخلفی از شروط توسط مرد به وجود آید، بتواند بدون رضایت مرد، اقدام به طلاق نماید.
مواردی از جمله ازدواج مجدد مرد، غیبت طولانی مدت مرد و… از جمله موارد شروط ضمن عقد می باشد.
مساله ی دیگری که خانم می تواند به موجب آن اقدام به طلاق نماید، بحث عدم پرداخت نفقه از سوی مرد می باشد. به موجب قانون مدنی، پس از انعقاد عقد نکاح، در صورتی که خانم به وظایف خود در برابر مرد عمل نموده باشد (برای مثال خوش اخلاقی و خوش رویی) مستحق دریافت نفقه می باشد.
حال اگر مرد با الزام دادگاه از پرداخت نفقه خود داری نماید، دادگاه بدون توجه به رضایت مرد، حکم طلاق خانم را صادر می نماید.
مساله ی دیگری که خانم ها به جهت طلاق بسیار به آن استناد نموده و از این طریق خواستار طلاق می شوند، بحث عسر و حرج می باشد.
منظور از عسر و حرج شرایطی است که تحمل آن برای خانم سخت و ادامه زندگی مشترک را با رنج و سختی فراوان رو به رو می کند و درصورت اثبات آن در دادگاه حکم به طلاق داد خواهد شد.
در خصوص عسر و حرج مصادیق زیادی وجود دارد.
مواردی از جمله؛ اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است، محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر، ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
و موارد بسیار دیگر …
مطابق با عمومات و کلیات قانون مدنی، حق طلاق همواره با مرد می باشد و این حق همواره برای وی می باشد البته باید گفت که؛ در مواردی می توان این حق را محدود نمود.
و آن هم در صورتی است که آقا به صورت وکالت بلاعزل، اختیار طلاق و متارکه را به همسر خود انتقال دهد که در این صورت خانم می تواند بدون رضایت مرد اقدام به طلاق و متارکه نماید.
اما همه ی خانم ها از وکالت در طلاق بهره مند نمی باشند در این صورت برای جدایی یا باید با مرد توافق نمایند و یا تحت شرایط مقرر قانونی درخواست طلاق دهند.
متارکه در لغت به معنای ترک، جدایی و فراق می باشد. در اصطلاح عامیانه، متارکه را بیشتر با طلاق شناخته می شود.
البته جدایی زن و مرد از یکدیگر همواره به وسیله ی طلاق نیست.
بلکه ممکن است ازدواج صورت گرفته در موارد مشخص در قانون مدنی فسخ شود. در این باره لازم به ذکر است که در صورتی که برای هریک از زن و مرد بیماری حادث شود.
برای مثال ناتوانی جنسی آقا یا جنون هریک از طرفین، طرف مقابل می تواند نکاح را فسخ و منحل نماید.
البته لازم به ذکر است که تشریفات و مراحل فسخ نکاح بسیار کمتر و ساده تر از طلاق می باشد.
اولین مسئله و ملاک می تواند فرزند باشد چون نمی خواهند کودک بدون پدر یا مادر ویا با پدر مادری جدا زندگی کند دومین مسئله نگاه خانواده های سنتی به مسئله طلاق است که هنوز این مسئله در نظر این خانواده ها یک نوع تابو است و مسائلی از این دست.
معمولا پس از گذشت چند سال زندگی مشترک چون در ابتدا شور و نشاط حاکم بر زندگی ایشان می باشد و پس گذشت چند سال این شکر و نشاط کمرنگ تر و چه بسا به یکدیگر حساس تر شوند.
کناره گیری عاطفی زوجین بی اهمیت شدنشان نزد یکدیگر و تکراری شدن می باشد که طرفین تنهایی دونفره را تجربه می کنند.
بر اساس ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی مرد به عنوان رئیس و تصمیم گیرنده خانه و خانواده حق دخالت در تمامی امور را دارا می باشد حتی در مورد اشتغال به کار زوجه. بنابراین طبق همین ماده قانونی مرد می تواند تحت شرایط خاص مانع کار کردن همسر خود شود. وجود این ماده قانونی سبب شده است تا بسیاری از مردانی که مخالف کار و فعالیت همسر خود می باشند دادخواست یاد شده را تنظیم و روانه دادگاه نمایند. این در حالی است که این ماده قانونی با تبصره ها و استثناهایی همراه است که افراد قبل از هر گونه اقدام باید نسبت به آن ها آگاهی لازم را کسب نمایند. بر اساس این تبصره ها و استثناها حوزه اختیارات مرد تا حدودی کاهش پیدا کرد. لازم به ذکر است که قانون یاد شده در سال های اخیر اصلاح گردید و بر اساس آن حق جلوگیری از اشتغال همسر برای زن و مرد به طور یکسان در نظر گرفته شد تا طرفین در این زمینه از حقوق یکسانی برخوردار شوند. البته با این شرط که هر کدام از طرفین برای طرح و تنظیم خواسته باید دلایل و مدارک قوی و محکمه پسندی به دادگاه ارایه نمایند.
شاید کمی دور از ذهن باشد اما اغلب اوقات دادخواستی که در رابطه با منع به اشتغال زوجه از طرف مرد تنظیم خواهد شد به دلیل عدم تمکین زوجه می باشد. مرد طی خواسته ای که تقدیم دادگاه خواهد کرد دلیل اصلی این کار را خودداری زن از انجام وظایف زناشویی بیان می کند. زمانی که دادخواست منع اشتغال به کار زوجه در دادگاه مورد بررسی قرار گرفت. مرد طی اظهارات خود بیان می کند که کار زوجه به گونه ای است که مدت زمان طولانی در بیرون از منزل به سر می برد و فرصتی برای ایفای وظایف زناشویی نخواهد داشت. در این حالت اگر ادعای مرد برای دادگاه محرز شود زن به نشوز محکوم شده و بنا به خواسته مرد، زن باید از ادامه کار و فعالیت خود خودداری نماید.
طبق ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی مرد می تواند از فعالیت اقتصادی زن جلوگیری کند. البته به شرطی که حرفه و شغل زن با حیثیت و مصالح خانواده در تضاد باشد. مسئله مهمی که در رابطه با اشتغال به کار زوجه وجود دارد این است که اگر زن قبل از ازدواج دارای حرفه و کار بوده باشد و مرد نیز با علم به این موضوع به خواستگاری زن رفته باشد و با موضوع کار کردن او مشکل نداشته باشد. بعد ها و طی زندگی مشترک نمی تواند زن را وادار به ترک حرفه خود کند و در صورتی که دادخواست مربوطه را تنظیم نماید از طرف دادگاه رد خواهد شد. قبول نکردن موضوع کار زن توسط مرد باید قبل از عقد و ازدواج صورت بگیرد در غیر این صورت هرگونه اقدام بعد از ازدواج از سوی مرد برای جلوگیری از اشتغال زوجه کارساز نخواهد بود. یکی دیگر از شرایطی که در رابطه با تنظیم دادخواست منع اشتغال به کار زوجه باید در نظر گرفت این است که اگر زن کار کردن خود را یکی از شرایط ضمن عقد قرار دهد و مرد نیز آن را قبول نماید بعد ها قادر نخواهد بود زن را از اشتغال منع کند. زیرا در این شرایط زن با استناد به قانون می تواند تقاضای طلاق نماید.
نکته: چنان که قبلا شرح داده شد اگر شغل و حرفه زن مغایر با شئونات اسلامی نباشد و لطمه ای به حیثیت او و همچنین بنیاد خانواده وارد ننماید مرد نمی تواند زن را انجام فعالیت اقتصادی خود باز دارد. حال تشخیص این مطلب بر عهده دادگاه می باشد. بعد از تنظیم دادخواست منع اشتغال به کار زوجه که از طرف مرد به دادگاه ارجاع داده خواهد شد. دادگاه طی تحقیقات و بررسی هایی که انجام خواهد داد اگر اشتغال زن با صلاحیت خانواده مغایر نباشد دادخواست مربوطه از طرف دادگاه رد خواهد شد و در صورتی که فعالیت زن مغایر با حیثیت و صلاحیت خانواده باشد دادگاه رای به عدم اشتغال به کار زوجه را صادر خواهد کرد و این حکم به او ابلاغ خواهد شد. اگر بعد از ابلاغ حکم به زن، او از فعالیت و کار خود خودداری نکند، حکم عدم تمکین او نسبت به مرد از سوی دادگاه صادر خواهد شد. در این حالت تبعات منفی زیادی برای زن در پی خواهد داشت.
دادخواست منع اشتغال به کار زوجه یک خواسته حقوقی است که قانون آن را برای استفاده مردانی که از اشتغال به کار همسر خود ناراضی هستند وضع نموده است تا به وسیله آن بتوانند زن را از کار کردن منع کرده و جلوی فعالیت او را بگیرند. منع زنان از انجام فعالیت های اقتصادی توسط مردان سبب ایجاد کشمکش هایی میان زن و مرد خواهد شد که گاهی به جدایی و طلاق خواهد کشید. هر چند در ماده ۲۸ قانون مدنی به این موضوع اشاره شده است که هر فردی چه زن و چه مرد حق دارند هر شغلی را که دوست دارد انتخاب کنند و به آن مشغول شوند اما در همین ماده قانونی به صراحت بیان شده است که اشتغال به کار زنان تنها با اجازه مرد و همسر او امکان پذیر خواهد بود.
دادخواست منع اشتغال به کار زوجه یکی از خواسته ها و دعواهای حقوقی است که در دادگاه های خانواده به وفور با آن روبرو خواهیم شد. این خواسته از سوی مرد تنظیم شده و طی آن خواستار منع زن به کار در دادگاه می شود. هر چند در طول سال های اخیر به دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی که گریبان گیر طیف وسیعی از مردم جامعه شده است اشتغال به کار زوجه امری طبیعی تلقی شده و حتی در بسیاری مواقع مردان مشوق زنان برای انجام فعالیت اقتصادی در بیرون از محیط خانه بوده اند. با این وجود بازهم مردان بسیاری وجود دارند که تحت هر شرایطی با اشتغال به کار زوجه موافق نبوده و به دلیل مخالفت های شدید کار به طلاق و جدایی میان زوجین کشیده شده است.
زوج مکلف به ثبت ازدواج است و عدم ثبت آن باعث می شود که زوجه دارای حقی برای شکایت از زوج شود.
از زمان تصویب قانون اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا و آیین نامه آن قانون، مرجع صالح برای شکایت دادخواست مطالبه مهریه اداره اجرای ثبت یا دایره اجرای ثبت نیز بوده است.
یعنی خواهان مطالبه مهریه علاوه بر اینکه می توانست به دادگاه خانواده مراجعه نماید این امکان نیز وجود داشت که با حذف تشریفات آین دادرسی و مراحل دادرسی در دادگاه مستقیم به دوایر اجرای ثبت مراجعه نموده و اجرای مفاد سند رسمی لازم الاجرای ازدواج یا همان عقدنامه ازدواج را مطالبه نموده و مسیر خود را کوتاه کند.
اما در حال حاضر و با تصویب و ابلاغ بخشنامه ضرورتاً اول باید به اداره اجرای ثبت مراجعه نموده و فقط در صورت عدم حصول مال و پس از گذشت مدت 6 ماه می توان به دادگاه خانواده مراجعه کرد.شاید بتوان گفت در حال حاضر اولین و تنها راه مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت است البته حتی اگر این بخشنامه هم وجود نمی داشت با عنایت به اینکه امکان اعمال ماده 3 قانون اجرای محکومیت های مالی و جلب بدهکار و محکو علیه دیگر وجود ندارد، تنها راه منطقی هم همین بود.
از جمله مسائل حقوقی خانواده در زنان در بعد از طلاق با ان روبه رو هستند موضوع بازستاندن جهیزیه است. به این معنی که مرد نمی تواند جهیزیه زن را بفروشد زیرا زن مالک جهیزیه است.
برای این که کار بازپس گرفتن جهیزیه در مسائل حقوقی خانواده که در اینده پیش می اید به دختران توصیه می شود که در همان ابتدا سیاهه ای را از جهیزیه تهیه کنند و ان را به امضای زوج و دو نفر از شاهدان برسانند.اگر این سیاهه توسط افراد یادشده امضا نشود اعتبار خاصی نخواهد داشت.
در مسائل حقوقی خانواده برای شیربها قوانین خاصی را بیان نکرده است . شیربها از جمله مسائلی است که عرفا تعیین کننده ان بوده است.شیربها در مناطق مختلف به صورت های گوناگونی تعیین می شود. در بعضی از مناطق شیربها را نقدا مشخص می کنند و بعضی دیگر نیز بر این عقیده اند که داماد باید تعدادی از وسایل ضروری منزل را به عنوان شیربها خریداری کند.
حال اگر مرد در زمان عقد مقداری پول و یا اسباب را به عنوان شیربها پرداخت کند این مسئله از مهریه جدا است و نمی توان با پرداخت شیربها از پرداخت مهریه شانه خالی کرد.
در مسائل حقوقی خانواده به زنی که از مرد تمکین نمی کند و از دستورات وی اطاعت نمی کند به اصطلاح ناشزه می گویند. این تمکین می تواند از نوع عام و خاص باشد.اگر مرد از زن توقعاتی خلاف شرع داشته باشد دیگر زن نیازی نیست که از او اطاعت کند و ناشزه نخواهد بود.
اگر زن دلیل خوب ومحکمه پسندی مطابق با قوانین حقوقی خانواده برای ترک خانه نداشته باشد مرد می تواند به دادگاه برود و از زن بخواهد تا از وی تمکین کند . اگر دادگاه این را تایید کند که زن دلیل خوبی برای ترک خانه ندارد قوانین حقوقی خانواده برای زن پیامدهایی را به همراه دارد که عبارتند از:
1-به زن نفقه تعلق نخواهد گرفت.
2-دادگاه برای مرد این حق را قائل خواهد شد تا دوباره ازدواج کند.
3-مرد می توان به خاطر همین موضوع از زن طلاق بگیرد البته باید مهریه زن را بپردازد. البته حقوق دیگری مثل نفقه ، نصف اموال مرد و.. نیز به زن تعلق نخواهد گرفت.
در مسائل حقوقی خانواده زن وظایفی را دارد که در برابر مرد باید ان ها را انجام دهد.درصورت این که زن این وظایف را انجام ندهد و این موارد را مرد بتواند اثبات کند برای زن پیامدهای خوبی را در پی نخواهد داشت.
تمکین زن دو نوع است اولین مورد ان تمکین عام و دومین ان تمکین خاص بوده است.منظور از تمکین خاص این است که زن باید از نیازهای غریزی مرد اطلاعات کند. تمکین عام نیز به این معنا است که زن در همه مراحل زندگی باید از مرد اطاعات کند.و زن باید در همه مسائل نیز از مرد اطاعت کند . ریاست خانه از جمله ویژگی های مرد است.
البته مواردی نیز در مسائل حقوقی خانواده وجود دارد که اگر زن از مرد اطاعت نکند و نفقه نیز شامل حال او نیز خواهد شد که عبارتند از :
1-اگر مرد قادر نباشد تا خانه ای را برای زن و مناسب شان وی تهیه کند در این صورت زن می تواند به خانه مرد نرود و مرد هم باید برای زن نفقه او را پرداخت کند.
2-اگر زن بعد از عقد بفهمد که مرد به یکی از بیماری های جنسی مبتلاست مطابق قوانین حقوقی خانواده می تواند از نزدیکی با وی خودداری کند و نفقه خود را نیز از او دریافت کند.
3-اگر پزشک برای زن تجویز کند که باید از منزل خارج شود و این را راهی برای مداوای وی تشخیص دهد ان گاه مرد به زن اجازه خروج از منزل را ندهد زن می تواند بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود و به او نفقه نیز تعلق می گیرد.
4-زن زمانی که در عادت ماهانه باشد و یا پزشک به او توصیه کند که از نزدیکی امتناع کند در این صورت نیز می تواند از مرد تمکین نکند.
5-برای انجام دادن وظایف مذهبی که برای هر فردی واجب است نیز مثل حج زن می تواند از شوهر اطاعت نکرده و از منزل خارج شود .
6-اگر زن برای زندگی در خانه با شوهر دچار ضرر جسمی یا مالی و ابرویی شود می تواند خانه را ترک کند و به جای دیگری رود.تا زمانی که زن به خانه شوهر برنگردد باید نفقه وی را مرد پرداخت کند.
7-اگر مرد به زن حق سکونت را داده باشد زن خواهد توانست تا به منزل شوهر نرود و می تواند از شوهر نیز بخواهد تا در خانه ای که وی هست سکونت کند.
